De column, de laatste.

Ja, de laatste. Na zeven jaar elke maandag een column, is het goed. De afgelopen jaren een mooie plek in de Balkster. Een eigen plekje op pagina drie! Van alles de wereld ingegooid; de wrald mei it leze. Over orgaandonatie, over ethiek, over politiek, over bewust leven, over dagelijkse dingen, over stil staan bij wat dan ook. Altijd een clou gezocht, daar zijn columns voor, er moet iets inhoudelijks inzitten. Altijd met een positieve wending. Mijn eigen stijl gevonden. Vaak een beetje opsommend, wat niet echt netjes Nederlands is, maar in een column lekker klinkt. Vaak ook woorden gebruikt die we niet alle dagen horen. Vooral omdat taal zo mooi is. Soms Friese woorden er in geschreven, omdat het mijn memmetaal is en dichter bij mijn gevoel komt.

Nooit gezocht naar onderwerpen, ze waren er altijd. Net als de zinnen voor deze laatste column. Nooit gezocht naar woorden, ze kwamen altijd wel. Nooit voelde het als verplichting, meer een alert zijn zo doordeweek, kijken naar het leven. Als toeschouwer, die schouwt, wikt en weegt en schrijft. Mijn gedachten omzetten in woorden, die dan jouw gedachtegangen beroeren. De kracht van woorden gezocht. De kracht van positieve taal. Gespeeld met woorden. Gevoeld, bewust en soms onbewust, maar altijd om te delen. Voor wie het wil lezen.

Honderden columns, met veel plezier en passie geschreven. Veel gevoel gedeeld, veel mijmeringen ook. Veel gedachten laten passeren. Dit is de laatste column.

Ik heb het graag gedaan.

Mijn mobiel en ik.

Had ik toch iets meer aan bezinning moeten doen? Daar is de veertigdagentijd voor Pasen toch voor? Je hebt het dagelijkse bezinnen, het mijmeren, het signaleren en het relativeren, wat je zo doorgaans doordeweek tegenkomt. En daar iets of soms niets mee doet. Ik bedoel, we denken wat af. Soms nauwelijks bewust van wat we denken, waar gedachten vandaan komen, wat je er überhaupt mee doet. Niet eens bewust dat jij de denker bent. En nog waziger; ik kan nauwelijks bedenken wat jij denkt en wat jij met jouw gedachten doet. Maar je gedachten sturen, aanwezig zijn in het moment en je niet door allerlei prikkels af laten leiden, dat is waarschijnlijk dé grote kunst.

Ik appte! Ik appte terwijl ik in de supermarkt stond. En vaak gaat mijn mobiel niet eens mee naar de winkel. Kom op, ik krijg daar geen ongeluk, ik heb daar niemand nodig en ik hoef daar ook niet op de hoogte te blijven van laatste facebookberichten. Nu op de stille zaterdag stond ik met mijn mobiel voor de stellingen en appte ik, of alles in huis was. Ik! Ik, die altijd roep; als het op is is het op! Nu stond ik daar voor de stelling, mij druk te maken over mijn voorraadkast. En natuurlijk sta je dan in de weg, je hebt even geen benul van de mensen om je heen. En natuurlijk liep ik bijna tegen een vrouw aan, die ook haar mobiel gebruikte. Ik vond ons ongezellig, simpel, dom en afwezig.

Misschien net als in de klas; de mobiel inleveren als je de supermarkt inloopt. Of zelf zo sterk zijn en dat ding eens een dag wegleggen. Omdat wij verslaafd zijn en omdat het ding je uit het nu houdt.

Succes politici.

Verkiezingen voorbij en dan nu aan de slag, beste raadsleden en wethouders. Want het aanzien, dat er vroeger heel lang geleden automatisch was en de waardering, die moet je nu dubbel en dwars verdienen. En beste kiezers, er wordt dan vaak gezegd; ze doen toch niet wat ze beloven, dat is ook zo. Dat kan namelijk ook niet. Als, als alle stemmen naar één partij zouden gaan. Dan heeft die partij het alleenrecht. Maar zo werkt het niet in gemeenten en in een land waar steeds meer versplintering is. En lang leve de democratie, want zo wordt iedereen juist wel gehoord. Alleen is het voor de dames en heren politici een hele kunst om goed naar elkaar te luisteren en daar dan nog mooie plannen van te kneden. Bovendien zitten er in vier jaar op het pluche altijd onverwachte dingen. De regering die extra taken bij de gemeente neerlegt, moet je daar zo maar weer iets van weten en vooral van vinden. Of ineens een AZC in jouw gemeente, of een schoolgebouw dat erg oud is.

Als je niet hebt gestemd, heb je sowieso geen recht van spreken om iets van deze hardwerkende en goedwillende raadsleden te vinden. Heb je wel gestemd, geef ze dan het voordeel van al jouw twijfel. Want in een raad met veel partijen, moet veel geluisterd worden. Daar komen dan wel weer goede voorstellen uit, omdat iedereen aanvult en er zo toch het beste geluisterd wordt naar de kiezer. Zé, doen dus echt wat ze beloven, maar dan met elkaar. En zo hebben wij ook gestemd, met elkaar. Hoe meer verscheidenheid in het stemmen, hoe meer verscheidenheid in de raad, die daar weer één geheel van moet maken. Logisch toch?

Over een granieten bank.

  

Deze keer gaat het over graniet. Op een nieuwe wandelroute rondom Balk komt een bank te staan. De kunstenares heeft gekozen voor graniet. Ze zegt; “graniet is een stollingsgesteente in de aardkorst. Het draagt de mensen op de aarde”. Graniet is een natuurlijk oermateriaal. Deze bank brengt dus meerdere facetten bij elkaar. De beleving van de natuur in de breedste zin. Het wandelen in de natuur is al heerlijk, het brengt ons dichter bij ons zelf. Nu de kunstenares ook nog een natuurlijk oermateriaal voor het rustpunt heeft gekozen, komt ook daar de verbinding met de aarde tot zijn recht.

Wellicht zit er in ieder van ons een kleine kunstenaar. En zolang die kunstenaar in jou nog niet wakker is, mag je door de ogen van deze kunstenares kijken. Kunstenaars kijken anders. Ze zien, ze signaleren en ze voelen. Ze zitten ook dichter in de verbinding. De verbinding van lichaam en geest én ziel. Daar komt de creatiekracht vandaan.

Nu hoeven we niet allemaal kunstenaars te worden, maar kijken met de ogen van een kunstenaar, geeft je wel een ruime blik en een nieuwe kijk op een bank op de wandelroute. Graniet zo hard, zo knoerthard en toch de verbinding van de mens en de aarde. Ga maar kijken!

De sleepwet.

De verkiezingen komen er aan, u mag stemmen! Je mag zelfs twee keer zeggen wat je wilt. Eén stem voor de gemeenteraad en één stem voor het referendum van de sleepwet. In fusiegemeenten is vorig jaar al gestemd, die hoeven alleen naar het stembureau voor het referendum. Waarschijnlijk het laatste referendum. Wel jammer, het leek met een referendum nog dat wij een beetje mee mochten denken. Maar een referendum werkt niet, zegt de nieuwbakken tweede kamer, dus er uit. Ze hebben natuurlijk wel een beetje gelijk, want over die stem voor of tegen het Oekraïneverdrag wist geen mens exact wat de gevolgen van jouw voor- of tegenstem zou zijn. Nu mogen we iets vinden over de sleepwet. Komt nog bij dat het slechts een raadgevend referendum is. De Kamer kijkt er naar als een goede raad, maar doet wat zij denken met hun kennis wat het beste is. En waarschijnlijk is dat ook goed. Die sleepwet maakt het werk dat de inlichtingendiensten nu ok al doet legaal. Met andere woorden er is dan een wet voor. De nieuwe wet gaat over hoeveel en hoe vaak de inlichtingendiensten ons mag volgen op het internet.

Ze kunnen kijken hoe vaak ik met mijn moeder bel, waar ik mijn boodschappen doe, welke sites ik bekijk en wat ik doe op facebook. Hoe vaak ik contact heb met vrienden in Syrië en hoe vaak ik op google maps kijk in Syrië, die laatste twee doe ik natuurlijk niet. Maar als je dat wel doet, is dat op internet verdacht gedrag.

Deze wet is toegespitst op de tweespalt privacy of terrorisme. Inlichtingsdiensten en regering willen alles van ons weten om aanslagen te voorkomen. Ze weten ook echt alles van ons. Als we nou toch met zijn allen tegen de wet stemmen bij het referendum geven we in ieder geval ons kritische geluid af. Ik zou willen dat de opkomst 100 % wordt, en ook 100% tegen. Dan zeg je met zijn allen; hé regering wij houden van onze privacy.

En regering; als je ons wilt laten meedenken, doe dat dan vooraf. Niet als de wet al klaar ligt. Vraag ons in een referendum hoe belangrijk wij onze privacy vinden.

Weet wat je eet.

Terwijl de ene helft van ons schaatst en de andere helft bij de kachel zit, ben ik op cursus. Het gaat over voeding. Over vulling en voedsel en verleidingen. Vulling is iets eetbaars naar binnen werken. Voeding daar kun je bij een goed werkend lichaam iets uit halen, zodat je lichaam goed blijft werken. De schaatsers waren ook met eten bezig, want daar hoort chocolademelk bij, het liefst met slagroom. En de kachelmensen vonden het koud, daar moest dan ook van alles in. Het was bovendien vakantie, dus iets lekkers mag. De paaseitjes liggen alweer in de schappen. Paasbrood trouwens ook. We weten onderhand wel dat dat brood hetzelfde is als met de Kerst. Maar het wordt verkocht en levert dus geld op. Elke gelegenheid zijn eigen voedsel. En dan heb ik het nog niet eens over verjaardagen met taart en chips en frisdranken. Daar zit ook emotie aan vast, want dan is het gezellig dan moet er lekker eten bij. Dat gaat allemaal onbewust. Want bij koffie en een lekker stukje gebak, vers van de bakker, dan loopt het water de mond in. Altijd en overal is er eten. En omdat er altijd en overal eten is, eten we ook altijd en overal. Verleidingen zijn dus overal. Het is de vraag wie er bepaalt wat er in jouw mond gaat. De winkels en de voedingsindustrie zorgen voor ons voedsel. Maar wat is hun belang, gaat om geld of om onze gezondheid?

De tijd van klakkeloos eten wat reclame zegt is voorbij. Luisteren naar voedingsonderzoeken in opdracht van de voedingsindustrie zelf is ook voorbij, domweg eten wat er in het schap ligt ook. Bij voedsel is de kanteling naar bewust worden ook duidelijk in gang gezet. Weet wat je eet!

Hart en nieren.

Een weekje weggeweest. De koffer uitgepakt en kijken of alles weer mee terug is. Zomerjurkje weer in de kast, sandalen opgeruimd, badlakens gewassen en toch mis ik iets. Ik ben iets kwijt. Iets wat ik nu nog heb, maar waar ik opeens de zeggenschap over kwijt ben.

Nog steeds zit mijn lichaam vol met organen; een hart, twee nieren, twee longen en een lever. Maar mijn zeggenschap over die organen is weg.

Als je dood bent, mogen doctoren jouw organen er uit halen, of er moet in het register staan dat je geen donor bent. Of nabestaanden kunnen er nog een stokje voor steken. Door het wetsvoorstel van mevrouw Pia Dijkstra zijn we allemaal in één keer donor, mits je aangeeft van niet. Het is een ja, mits. Je moet dus handelen, als je niets doet, is de zeggenschap over je hart en nieren weg.

Het duurt nog twee jaar voor dat de wet ingaat. Maar weten we dan alles? Om organen te geven moet je dood zijn, maar wanneer ben je dat? Er is verschil in hersendood en hartdood. Maar op een gegeven moment moeten die organen er uit. Als er dan geen dokter is houden ze je nog even in leven. Want in een dood lichaam sterven ook de organen.

Verder zijn er jouw nabestaanden, die moeten dus weten wat jij wilt. Heb je het donorregister goed ingevuld? En wil je stukjes van je lichaam verder laten leven in een ander? Want dat is het, je geeft een stuk van je zelf weg. Dat hart of die nier heeft jouw bloed, jouw DNA en jouw energie. Dat leeft verder in een ander lichaam.

In al jouw cellen zit jouw DNA en jouw energie. Als je dood bent, dan gaat je ziel verder. En je lichaam wordt weer tot stof. Als jouw hart en nieren blijven leven in een ander lichaam, ben je daar nog mee verbonden. Energetisch verbonden. De dood is dan niet een volledige overgang, een stukje van jou blijft nog leven. Je zit nog vast aan dit aardse bestaan.

Net als in de Tweede Kamer en later in de Eerste kamer, zijn wij verdeeld over dit onderwerp. We moeten dus ieder voor zich, nadenken over leven en dood. Niets is goed, niets is fout, het is wel jouw eigen keuze.

Over schaatsen en yin en yang.

Medailles per land, daar is ook een score voor op de Olympische spelen. En eerst stonden wij bovenaan, dat voelt als overwinnaar. Maar met zoveel atleten houden we die eerste plek natuurlijk nooit. Wat ook per land zichtbaar is, zijn de sporten. Wij zijn goed in het schaatsen, dat hebben we in de benen zitten en in de genen. We hebben geen bergen waar we eindeloos vanaf kunnen skiën of schansen waar we kunnen springen totdat we bijna vliegen. Nou hebben we ook niet vaak ijs, maar het is wel onze volksaard. Als je niet kunt schaatsen, ben je waarschijnlijk in het verkeerde land geboren.

Moet je van schaatsen houden, om er naar te kijken? Nee, natuurlijk niet, schaatsen is slechts de sport. En ook roepen dat de mee doen belangrijker is dan winnen, nou weet ik niet. Want misschien zit er zelfs in de beroerdste rondetijden wel een prachtig beeld. In de opening van de spelen leerden we over de cultuur van Korea. Over Yin en Yang, Yin staat voor de negatieve kosmische krachten, Yang staat voor de positieve kosmische krachten. Twee tegengestelde krachten die met elkaar verbonden zijn en elkaar compleet maken. Twee krachten in de sport, het winnen en het verliezen. Ze maken de sporter compleet, als je goed kunt verliezen ben je ook goede winnaar. Het samengaan van het lichaam en de geest, presterend in dat ene lichaam. Het gaat over kracht, over de flow over energie en het samenspel tussen lichaam en geest. Waar tranen die van winnen of van verlies kunnen zijn.

De grensrechter.

In een dorp waar ik nog nooit geweest ben, liep ik op een zaterdagmiddag een rondje. Het was een dorp als vele andere dorpen. Een watertje, een fietspad, een wandelroute, een supermarkt die op zaterdagmiddag om vier dicht ging. Een kerk in het midden en mooie huizen aan het water. En er was een sportclub. Met een klein sportgebouw en een voetbalveld. Het was een groot contrast, het stille rustige dorp en de drukte en het geschreeuw van het voetbalveld. Mijn route liep om het veld heen. Ik moest om de spelersbus en keek even naar de mannen, die zich op hun vrije zaterdagmiddag wel erg druk maakten op dat veld. Maar oké, ieder zijn hobby. Er waren spelers en een scheidsrechter en een handvol toeschouwers. Iemand hield de score bij. En er was een grensrechter en over hem gaat het. Hij was duidelijk een generatie ouder dan de volwassen heren voetballers. Hij deed goed mee en zag er ondanks zijn leeftijd nog fit en sportief uit. Hij stond met de rug naar de supporters van de thuisploeg en holde steeds langs de lijn mee. Hij deed echt zijn best.

Maar ik wist niet wat ik hoorde, de man werd uitgescholden en voor van alles uitgemaakt. Hij was het mikpunt van alle frustratie van de mannen aan de kant. En hij deed echt zijn stinkende best. Op een gegeven moment maakte hij een fout, ik weet niet of het klopte, want ik kon de lijn die hij moest bewaken, niet bekijken. Maar de scheidsrechter volgde de grensrechter en zo moet dat ook. Hilariteit alom! Het voetballen ging verder. Er werd gescoord en gejoeld! Ik wilde ook roepen tegen de jonge schooljongens aan de lijn; dat dit zo niet hoeft. Aan de schreeuwende mannen wilde ik vragen of ze wel hoorden wat ze riepen. En tegen de oude grensrechter had ik willen zeggen dat het echt wel anders kan.

Natuurlijk wil je winnen, maar het is slechts een spel van tweeëntwintig mannen, één scheids en twee mannen die grensrechter zijn. Volgende keer maar spelen zonder publiek!

De stilte in de natuur.

Het is onvoorstelbaar hoeveel mooie plaatsen er zo dichtbij zijn. En als ik duinen zeg, denk je aan de kust. Maar wij waren bij de “kale duinen” in de buurt van Appelscha. Het was werkelijk onvoorstelbaar en ook verrassend hoe mooi de natuur daar is. De weidsheid en echte duinen. En het was er stil.

Het raast wel eens in de natuur, heel veel zelfs. Er is veel aan de hand in de natuur. We hebben vaker warmterecords dan koude records, er is sneeuw waar dat normaal niet is, er is heel veel water waar dat normaal niet zo veel is. We hebben dit jaar al twee zware stormen gehad. Het is dus onrustig in de natuur. Maar soms is het er ook stil. Als het mistig is bijvoorbeeld, dan dempt het geluid. Of als de wind er nog niet is, bij licht vriezend weer. Of zoals bij de duinen, de wind waaide zachtjes over de vlakte en je kon het ruisen van de bomen horen. De toppen bewogen voorzichtig heen en weer.

De natuur kent zijn stormen en zijn stilte. Soms is er stilte net voor de storm, dat voelt angstig, zelfs de vogels zijn dan stil. Of de stilte op een ochtend vlak voor zonsopgang, die is juist verwachtingsvol. Wij kennen onze stiltes ook, soms zijn we er naar op zoek. Daarom zijn we zo graag in de natuur, we leunen op de stilte en moeten die in ons zelf weer vinden. 

Goed nieuws.

Er is altijd nieuws, ook al gebeurt er niets. Ik heb nog nooit meegemaakt dat het acht uur journaal meldde; er is vandaag geen nieuws. Of een lege krant, alleen de datum en de naam van de krant bovenaan en verder niets. We krijgen altijd nieuws. Het gaat tegenwoordig vaak over de wereldpolitiek. En je wordt er niet altijd vrolijk van. Er zijn zelfs mensen die het nieuws nauwelijks meer willen volgen, omdat het toch “alleen maar ellende is”.

Maar er is ook goed nieuws, veel goed nieuws zelfs en ook nog van heel dichtbij. Ik was zaterdag op een dag met allemaal vrijwilligers. Een dag georganiseerd door Kern met Pit, waar je met een project mee kunt doen en dan een bijdrage voor ondersteuning kunt aanvragen. Enthousiasme en inspiratie waren de sleutelwoorden op de dag. Het thema is heel duidelijk “mienskip”, en culturele hoofdstad Leeuwarden 2018 is vast en zeker geïnspireerd door de hechte gemeenschappen. Het ging zaterdag over een nieuwe groentetuin voor een heel eiland, een buitensportaccommodatie waar een hele stad kan sporten, een dorp dat uit het niets een belevingstheater opvoerde en een kledingbus die langs dorpen rijdt. En naast al dat enthousiasme, zag je dat mensen graag iets voor een ander en vooral voor de gemeenschap willen betekenen. Bij alle projecten ging het verloop hetzelfde; één man of vrouw kreeg een idee, vertelde daarover en zo werd de groep groter. Altijd komt men dan hobbels tegen en als die dan worden genomen groeit de eenheid. Deze mensen zijn met recht het zout der aarde, het wordt er hartig van. Mensen met het hart op de goede plaats.

Geestelijk voedsel.

Waar haal je dat dan nog vandaan, een beetje geestelijk voedsel? Tien jaar lang was zij ouderling van de kerk, ze had heel veel mensen bezocht. En voor zo ver ze dat kon, had ze steun gegeven en geluisterd. Sommigen zeiden al in de gang, dat ze niet over het geloof hoefde te praten, nou daar kwam ze dan niet weer. Er zijn mensen die mij méér nodig hebben, dacht zij.

Nu zij het zelf mooi zou vinden, als er eens iemand van de kerk komt, blijken daar geen mensen voor te zijn. Er zijn te weinig mensen die de functies in de kerk kunnen uitvoeren. En dat is logisch omdat de kerkgemeenschappen slinken, maar het is ook wel een beetje triest. De generatie ouderen die zelf altijd voor iedereen klaar stond, komt er nu bekaaid af. En de vrouw krijgt heus bezoek, ze heeft familie. En ze heeft een lieve vriendin,” se skuorre elkoar d’r wol troch hinne”. En dat gaat verder dan elkaar steunen.  

De zorg voor de lichamelijke gezondheid is erg groot. Een heel arsenaal aan huisartsen en verplegend personeel staat dag en nacht klaar. En dat is prachtig, maar er zijn van die individuen die meer willen dan een weerpraatje. En misschien is dat wel de armoe van onze samenleving. Waar vroeger de kerk het geestelijk voedsel verzorgde moeten we nu op zoek naar andere vormen. Waarschijnlijk bij elkaar.

Toch maar vaker eens een open vraag stellen, in plaats van het weerpraatje en herinneringen van vroeger. Het was het terrein van de dominee en de ouderling, maar we kunnen het natuurlijk ook zelf. Een beetje empathie en een beetje aandacht. Geestelijk voedsel, het is echt overal te vinden.

De eerste steen en Camiel.

Het is lekker makkelijk om vanachter de krant te oordelen, of hangend op de bank voor de televisie je mening te geven. Je weet namelijk nooit hoe het echt zit, je bent er simpelweg niet bij geweest. Ik heb dat deze dagen heel sterk met alle ophef over Camiel Eurlings. Toen hij nog bevlogen zijn werkzaamheden deed, was het voor de Limburgers, “us Camilke”. Nu de man van zijn voetstuk is gevallen, is niemand meer vóór hem. En ik was er niet bij, ik heb niet met hem gewerkt. Ik weet niet hoe de man functioneert en of zijn karakter opvliegend is. Maar wat ik wel weet, is dat zolang hij aan de top stond, iedereen trots op hem was. De man was publiek bezit, zeker voor de Limburgers.

Maar er zit ook jaloezie. Een gewone jongen, net als alle anderen, maar Camiel brengt het tot diplomaat en topman van de KLM. Als de man dan omvalt, dan is er ook iets als voldoening en dat zijn rare psychologische dingen.

Iedereen die een publieke functie heeft zou dus een onbesproken gedrag moeten hebben. Maar dat is een utopie. Ergens staan wijze teksten; wie een onbeschreven gedrag heeft, werpe de eerste steen. Tegenwoordig worden er niet meer mensen gestenigd met stenen, maar woorden hebben dezelfde uitwerking. Als Camiel sporter zou zijn geweest, heersend kampioen op de 10 kilometer schaatsen ofzo, hadden wij het hem dan allang vergeven?

Cultuurrijk.

De nieuwjaarswensen vliegen je om de oren. En dan wens ik iedereen een cultureel nieuw jaar. Of misschien beter gezegd, een cultuurrijk jaar. Dat kan namelijk niet anders want Friesland zit nu in het jaar 2018, het jaar van de culturele hoofdstad. Wij doen dat dan met z’n allen, niet alleen één Friese hoofdstad maar het hele Friese land. Maar wat is dan cultuur? Het wereldwijde web zegt; cultuur is alles, het geheel aan gewoonten en gedragsregels van een volk. Alle dingen die mensen denken doen en hebben, gewoonten, godsdienst, normen en waarden, bestaanswijze, eetgewoonten en wijze van kleden, tot aan bouwwerken toe. Dat is een hele mond vol, maar het is dus ook de eigenheid. De identiteit van een volk. En zo’n eigen identiteit als volkje in de wereld is een kunst. Bij Friezen gaat het dan om grutsk, dat gaat net iets dieper dan trots. We zijn grutsk op us lan, we zingen over it beste lan fan ierde. We houden onze taal in ere. En ik denk aan standvastigheid, de fries is een doorzetter.

Het thema van het culturele jaar is Mienskip, en als we dat nou met zijn allen leven en beleven, dan halen we met gemak het doel van culturele hoofdstad. Mienskip gaat over betrokkenheid en samen leven. Culturele hoofdstad gaat over identiteit van elk volk in de wereld. Iedereen, elk volk mag in het grote geheel zijn eigen identiteit hebben. Een cultureel jaar, zegt iets over dat jaar. Als we allemaal mee doen aan de eigen cultuur, de eigen identiteit en open staan over ieders cultuur dan wordt het cultuurrijk.