Democratie moet groeien.

Ik ben geen politiek verslaggever en al helemaal geen formateur. En het zal met al die mannetjes ook wel niet meevallen voor mevrouw Schippers. Dus moet je misschien anders beginnen of opnieuw. Ik zou zeggen; beste Edith begin bij de feiten. Dat is ten eerste de verkiezingsuitslag. Die is nogal versnipperd, dus krijg je ook een verdeling van zetels over allerlei partijen die versnipperd is. Want punt twee is dat wij een meerpartijenstelsel hebben. Groot voordeel is dat wij als kiezers een partij kunnen uitzoeken die het dichtst bij onze eigen ideeën staat. Maar met zoveel verscheidenheid krijg je dus nooit een meerderheid voor een kabinet. Voordeel van meer partijen in een politiek systeem is dat men elkaars uitschieters in toon houdt. Ik bedoel als één partij voor een voorstel gaat met grote gevolgen dan houden andere partijen dat een beetje in evenwicht. Er wordt dus nooit in één keer een donorwet aangenomen en er wordt ook nooit in één keer een koran afgeschaft, om maar es wat te noemen.

Omdat er bij deze verkiezingen echt wat te kiezen viel, is de uitslag uiteraard verdeeld. Dat betekent dat je dus niet met meerdere partijen vooraf allemaal afspraken kunt maken voor een regeerakkoord, want daar zijn de verschillen te groot voor. Je kunt het met vier of vijf partijen nooit eens worden over grote politieke verschillen. Anders zouden wij ook voor niks gestemd hebben. Maar wat dan nu?

Rutte zou een regeerakkoord moeten schrijven voor de ontwikkelingen waar sowieso onder alle partijen wel een ruime meerderheid voor te vinden is. Daarnaast moet er een agenda komen voor onderwerpen die partijen aandragen en waar verschillende meerderheden voor te vinden zijn. Dit lijkt op een minderheidskabinet alleen gaat het verder. Want ook de termen coalitie, de partijen die regeren, en oppositie, de partijen die in de oppositie zitten, die termen vallen weg. Want iedereen doet mee. Men moet dus goed luisteren naar andere partijen, wat eigenlijk te herleiden is als luisteren naar de kiezer. Nog een voordeel; het kabinet kan niet vallen, want iedereen doet gewoon mee, haalt jouw voorstel het niet, dan moet je luisteren naar de andere partijen om er achter te komen wat het land wil. Dit is democratie ten top. Hoe partijen zich dan politiek kunnen profileren? Simpelweg voorstellen vanuit het eigen verkiezingsprogramma bijschaven zodat een meerderheid van de partijen zich er in kan vinden, wat ook betekent dat een meerderheid van de kiezers zich er in kan vinden. Een goed zichzelf corrigerend en democratisch systeem. We gaan dit een variameerderheidskabinet noemen, met variabele meerderheden. En ministerposten dan? Die gun je aan mensen die capabel zijn, ongeacht hun politieke partij. Voordeel over alles zou zijn dat het “strijden” naar de achtergrond gaat en dat het samenwerken met respect voor elkaars idee de werkwijze wordt.

Nou Edith, wat denk je?

Echt k.

Drie meisjes. Pubermeisjes, aardige meisjes ook. Ze stonden achter mij bij de kassa. In hun handen één enkel broodje. Dus mochten ze vóór. Drie vriendinnen. Ze hadden dezelfde soort broeken aan en korte jasjes. Ze liepen wat om elkaar heen te drentelen. Alsof ze elkaar nooit meer willen loslaten. Vertellen elkaar vast ook alles. Ze kletsten dan ook de hele tijd door. Opeens zei één van de meisjes met stemverheffing; “en weet je wat ik nou echt kut vind?” Wat ze dat dan vond dat weet ik niet. Ik schrok van het woord, nu zeggen wel meer mensen dat soort woorden, maar zij schrok niet. Ze deinsde er niet voor terug om in de openbaarheid van de supermarkt dat woord te roepen. Ze merkte niet eens dat ze iets over vrouwelijke geslachtsorganen riep! Het hoort dus gewoon bij haar woordenschat. Ik dacht aan al die oudere dametjes die met een rollator langs de stellingen lopen en opeens schoolmeisjes horen praten en daar hoppa komt het woord k-u-t voorbij. Zelfs hier schrijf ik het met enige terughoudendheid. Want als je de woorden typt of leest, dan hoor je ze in je hoofd.

Maar ik kan afkijken, in de krant stond namelijk k*t, dat is het hetzelfde, maar dan zeg je het niet. In de zaterdageditie las ik namelijk dat het k*t was dat de formatie van een nieuw kabinet was gestrand. Of zo leek de zin; de fractievoorzitters leken het k*t te vinden.

De krachtterm wordt dus door velen van ons gebruikt. En ik snap ook wel dat als je ergens van baalt of iets echt heel erg vindt, je niet uitroept; oh vrouwelijk geslachtsorgaan! Maar misschien moeten juist wij, als vrouwen, er mee stoppen. Iets met respect voor vrouwenlijven ofzo. Denk ik.

Stress zit in je hoofd.

Hij loopt over het wandelpad, zijn hoofd voorover. De donkerblauwe winterjas veilig om hem heen, het oranje van de voering steekt af. Het oranje past niet, niet bij de jas en niet bij de man. Hij loopt langs een appelboom, de roze bloesem is prachtig. De man ziet het allemaal niet. Later deze zomer zullen er piepkleine appeltjes in de boom hangen. De boom denkt niet, de bloesem komt automatisch en wordt vanzelf appel.

Ik las een verhaal over stress in onze tijd. Vroeger was er ook stress, als er wilde dieren op je pad kwamen, dan zorgde een reflex in je lichaam dat er iets gebeurde met je angst en dat je ging vluchten. Het lichaam was alert en kon in actie komen. Nu hebben we geen wilde dieren meer. We hebben nog wel de spreekwoordelijke apen en beren op de weg. En die zitten in ons hoofd. Stress in de vorm van hard werken, van zorgen maken, van bezorgd zijn over je gezondheid, van angst over de wereld, zorg over te veel zon en nog veel meer. Onrust in ons bestaan zorgt voor de alerte houding. Je ademhaling zit dan ook hoog, omdat het lichaam denkt dat je moet kunnen vluchten. Al deze stress zit tegenwoordig in het denken, in je hoofd.

De man met zijn donkerblauwe jas loopt te denken. En misschien ziet hij ooit op een dag de wonderlijke roze bloesem van de appelboom. De boom heeft geen stress, geen zware job of hoge hypotheek en al helemaal geen angst. En misschien op een dag, denkt de man dat er geen echte wilde dieren meer zijn. Zijn ademhaling zakt, de vluchtreflex van zijn lichaam is niet meer nodig. Hij gaat voorbij de stress.

Herinneringen aan de oorlog.

Midden in de dagen van 4 en 5 mei. Aan Amerikanen die we niet kennen, maar die op ons pad komen, leg ik uit wat het betekend. Ze zijn op leeftijd en weten wat het is, ze kennen de geschiedenis. Wij kennen de geschiedenis ook en de verhalen. De verhalen zijn het belangrijkste. De feiten in de lesboeken ook, maar de verhalen die vertellen wat mensen hebben meegemaakt die raken ons. Voor sommige mensen duurt het heel lang voordat zij hun verhalen kunnen vertellen. Er werd lange tijd niet over gepraat.

Ik schreef het levensverhaal voor een lieve man. Hij had de oorlog meegemaakt en vertelde zijn verhalen. Dat hij met zijn broertje op een vrachtwagen midden in de nacht werd weggebracht naar een adres ergens in Friesland. Het was koud, vriezend weer. De maan stond aan de hemel en stiekem zongen de jongens met de andere mannen het Wilhelmus, eerst zachtjes en toen uit volle borst. Maar, vroeg ik, hoe was het toen de oorlog voorbij was, werd er gesproken, werd er gepraat over wat je had meegemaakt. Dat gebeurde niet. Ik herinner het ook nog van mijn pake, over de oorlog werd niet gesproken, ja er waren onderduikers op de boerderij. Als het winter was en er kon geschaatst worden op de opfeart bij het dorp dan schaatsten de onderduikers ook mee. Alleen in de avond, als het donker was, overdag kon natuurlijk niet. Maar meer werd er niet verteld.

De verteller van het levensboek zei; we wilden er niet meer aan denken. We wilden allen maar vooruit. Er over praten deed je niet. Waarschijnlijk werd er in die tijd ook minder gesproken over gevoelens. Men wilde anderen niet met het verdriet belasten. Maar wat hoor je vaak, dat er nog verhalen los komen, soms pas op het sterfbed. Laten we ruimte maken voor de verhalen. Laten we mensen die de verhalen nog willen vertellen de ruimte geven. Lieven mensen, vertel het of schrijf het op. Maak het rond, verwerk de herinneringen die nog in je zitten. Onze generatie luistert, jullie mogen het vertellen. Verwerk het, laat het los en laat het hier blijven, neem het niet mee in je graf. Deel het met ons, het hoort bij deze wereld en bij onze tijd. Wij luisteren.

Wijze les van de Koning.

Stiekem zijn we simpelweg trots op onze koning. Je kunt ook met recht trots zijn op die man. Het vorige interview toen hij dertig werd, daar leek hij nog zo’n broekie. Je dacht ook dat hij steeds werd gesouffleerd, niet zelf zijn antwoorden bedacht. Maar nu staat daar een man, een persoon die stevig met zijn beide Koninklijke voeten op Nederlandse grond staat.

Eens in de twintig jaar zo’n interview is te weinig. Elke maand een gesprek met de Koning zou voor de saamhorigheid goed zijn. En geeft hem ook de kans een voorbeeld te zijn. Hij hoeft niet meer mee te doen met de Kabinetsformatie en heeft dus tijd voor interviews en de voorbeeldrol. Hij wil dat ook graag, hij zei dat hij nauwelijks iets persoonlijks in de Kersttoespraak kan toevoegen. Hij wil dus graag zijn steentje bijdragen. Het geeft ook aan dat we in een nieuwe tijd zitten. De Koning laat zijn menszijn zien. Hij begeeft zich letterlijk op het menselijk vlak. Met zijn menselijk optreden, valt de rang van Koning weg zonder dat het respect verloren gaat.

Hij werd ook erg respectvol geïnterviewd, daar kunnen we wel weer naar toe. Niet beledigend en geen negatieve vraagstelling. En dan de Koning, hij deed het goed. Voor de goede luisteraar zat er zelfs levenswijsheid in. Wat dacht je van; het ken je zelf? Hij wilde dat zijn dochter Amalia, vooral zichzelf leert kennen. Want zo zei hij; in dit ambt, moet je je zelf goed kennen, ook over je eigen grenzen gaan, want dan leer je jezelf kennen. Eigenlijk moet elke vader zijn kind naast school, ook andere dingen leren en dan vooral helpen in het zichzelf leren kennen. Veel ouders zullen dat onbewust ook wel doen, en vooral het voorleven zal als voorbeeld dienen. Maar wat mooi als je vader zegt dat hij hoopt dat zijn kind zich zelf goed leert kennen. Een mooie levensles. Hij mag er nog aan toe voegen dat je daar een heel leven de tijd voor hebt.